عبد القیوم نصیرالدینعبد القیوم نصیرالدین، از رهبران و متفکران مسلمان تاتارستان، در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیوی در ۱۸۲۴ در خانواده‌ای مذهبی و روحانی به دنیا آمد. پدرش معلم دینی روستا بود و خود نیز در مدارس قازان و بخارا تحصیل کرد و به عربی، فارسی و جغتایی درس خواند و زبان روسی را فراگرفت و چندی نیز در یک مدرسه دینی روسی به تدریس پدراخت. ۲ - تأسیس مدرسه علمینصیری در ۱۸۷۱ این مدرسه را ترک گفت و مدرسه خود را گشود. وی در کار خویش بر اساس مفاهیم و برداشت‌های تربیتی خود، نه تنها متون اسلامی، بلکه زبان روسی، حساب، جغرافیا، تاریخ، موسیقی و طراحی را آموزش می‌داد. نصیری در یک اقدام تهور آمیز، متون مخصوصی شامل کتاب صرف و نحو برای دانش آموزان روسی و لغت نامه‌ای تاتاری – روسی تهیه کرد. او در علوم غربی نیز مطالبی نوشت و آثاری درباره تجارت و صنعت انتشار داد. ۳ - مذهبوی فولکوریستی بود که افسانه‌ها و آوازه‌های تاتاری را گرد آورد و آموخته‌های پیش از اسلام را حفظ کرد او با رهبران مذهبی و علمای محافظه کار و برداشت‌های آموزشی و تربیتی آنان مخالفت می‌ورزید اما درحقیقت مسلمان پارسایی بود. ۴ - آثار علمیو آثار مذهبی بسیار شامل مطالعاتی در زندگی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و داستان‌هایی از اولیا و بزرگان اسلام انتشار داد. ۵ - اندیشه فکریوی و دیگر همفکرانش به شدت تحت تاثیر اندیشه‌های اصلاحگرانه شهاب الدین مرجانی قرار داشتند و می‌کوشیدند تا عقب افتادگی علمی و فنی و سیاسی مسلمانان را مورد توجه قرار دهند و سعی کردند با اصلاحات دینی، راه حلی برای آن بیابند. ۶ - تحول در میان مسلماناننصیری در دوره زندگیش چندان شناخته نشد اما در مقام مؤلف دایره المعارف و یک ساده نویس، در پیوند دادن اصلاح طلبی اسلامی با نوگرایی اسلامی، پیشگام بود، تحولی که وی و دیگر همفکرانش در میان مسلمانان تاتار و دیگر مسلمانان روسیه به وجود آوردند، نهضت جدیدی‌ها یا «رنسانس تاتار» نامیده شد. ۷ - وفاتنصیری در ۱۹۰۲ یا ۱۹۰۴ درگذشت. [۱]
آسیای میانه و قفقاز، مجموعه مقالات تاریخی، ص۷۴.
[۲]
ایرام، لاپیدوس تاریخ جوامع اسلامی، قرون نوزدهم و بیستم، ص۲۹۹-۳۰۰.
۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «عبد القیوم نصیرالدین». رده‌های این صفحه : تراجم | روشنفکران تاتارستان
|